فتق چیست؟

فتق زمانی رخ می دهد که یک عضو داخلی یا سایر قسمت های بدن از دیواره عضله یا بافتی که معمولا از آن محافظت میکند و آن را در بر گرفته، بیرون بزند. بیشتر فتق ها در حفره شکمی، بین قفسه سینه و باسن رخ می دهد. انواع مختلفی از فتق وجود دارد، از جمله فتق مغبنی، فتق فمورال، فتق نافی و فتق هیاتال. اگر علائم فتق دارید، درمان سریع آن مهم است.

رایج ترین اشکال فتق عبارتند از:

فتق مغبنی:

در مردان، کانال اینگوینال گذرگاه طناب اسپرم و عروق خونی است که به بیضه ها منتهی می شود. اما در زنان، کانال مغبنی حاوی رباط گرد است که از رحم حمایت می کند. در فتق اینگوینال، بافت چربی یا بخشی از روده به کشاله ران در بالای ران داخلی وارد می شود. این حالت شایع ترین نوع فتق است و مردان را بیشتر از زنان مبتلا می کند.

فتق فمورال:

بافت چربی یا بخشی از روده به سمت کشاله ران در بالای قسمت داخلی ران بیرون زده است. فتق فمورال بسیار کمتر از فتق مغبنی است و عمدتا زنان مسن را درگیر می کند.

فتق ناف:

بافت چربی یا بخشی از روده از طریق شکم نزدیک ناف فشار می آورد.

فتق هیاتال (هیاتوس):

بخشی از معده از طریق سوراخی در دیافراگم (ورقه افقی ماهیچه ای که قفسه سینه را از شکم جدا می کند) به داخل حفره قفسه سینه فشار می آورد.

انواع دیگر فتق عبارتند از:

فتق برشی:

بافت از محل اسکار شکم ناشی از عمل دور شکم یا لگن بیرون زده است.

فتق اپی گاستر:

بافت چربی از ناحیه شکم بین ناف و قسمت تحتانی جناغ سینه (استخوان سینه) بیرون زده است.

فتق اسپیگلین:

روده در کنار عضله شکم، زیر ناف، از شکم عبور می کند.

فتق دیافراگم:

اندام های شکم از طریق سوراخی در دیافراگم به سمت قفسه سینه حرکت می کنند.

فتق ها چقدر شایع هستند؟

از تمام فتق هایی که رخ می دهد:

• ۷۵ تا ۸۰ درصد اینگوینال یا فمورال هستند.
• ۲% برشی یا شکمی هستند.
• ۳ تا ۱۰ درصد نافی هستند که ۱۰ تا ۲۰ درصد نوزادان را تحت تأثیر قرار می دهد. ۱ تا ۳ درصد انواع دیگر هستند.

عوامل ایجاد فتق

فتق اینگوینال و فمورال به دلیل ضعیف شدن عضلات است که ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا با افزایش سن و فشارهای مکرر در ناحیه شکم و کشاله ران همراه باشد. چنین فشاری ممکن است ناشی از فعالیت بدنی، چاقی، بارداری، سرفه های مکرر یا زور زدن به دلیل یبوست باشد.

بزرگسالان ممکن است با فشار آوردن به ناحیه شکم، اضافه وزن، سرفه شدید طولانی مدت یا پس از زایمان دچار فتق ناف شوند.

علت فتق هیاتال به طور کامل شناخته نشده است، اما ضعیف شدن دیافراگم با افزایش سن یا فشار بر روی شکم می تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد.

علائم فتق چیست؟

فتق در شکم یا کشاله ران می تواند یک توده یا برآمدگی قابل توجه ایجاد کند که می تواند به عقب رانده شود یا در هنگام دراز کشیدن ناپدید شود. خندیدن، گریه کردن، سرفه کردن، زور زدن در حین اجابت مزاج یا فعالیت بدنی ممکن است باعث شود این توده پس از فشار دادن دوباره ظاهر شود. علائم بیشتر فتق عبارتند از:

• تورم یا برآمدگی در کشاله ران یا کیسه بیضه
• افزایش درد در محل برآمدگی
• درد هنگام بلند کردن
• افزایش اندازه برآمدگی در طول زمان
• احساس درد مبهم
• احساس سیری یا علائم انسداد روده

در مورد فتق هیاتال هیچ برآمدگی در خارج از بدن وجود ندارد. در عوض، علائم فتق ممکن است شامل سوزش سر دل، سوء هاضمه، مشکل در بلع، برگرداندن غذا و درد قفسه سینه باشد.

فتق چگونه تشخیص داده می شود؟

معمولاً در معاینه فیزیکی، ممکن است توده‌ای را در ناحیه‌ای که فتق رخ داده است ببینید یا احساس کنید. به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی معمولی مردان برای فتق مغبنی، پزشک ناحیه اطراف بیضه و کشاله ران را لمس می کند در حالی که از بیمار خواسته می شود سرفه کند. در برخی موارد، تصویربرداری از بافت نرم مانند سی تی اسکن به طور دقیق این بیماری را تشخیص می دهد.

برای فتق به چه دکتری مراجعه کنید؟

هنگامی که شما فتق دارید، درمان با پزشک شروع می شود. اگر برای ترمیم فتق نیاز به جراحی دارید، به جراح عمومی معرفی خواهید شد. در واقع، ترمیم فتق شکمی یکی از رایج ترین عمل هایی است که جراحان عمومی انجام می دهند.
درمان زودهنگام فتق موفقیت آمیزتر، کم خطرتر است و بهبود و نتیجه بهتری را ارائه می دهد.

فتق چگونه درمان می شود؟

فتق ها معمولا به خودی خود بهبود نمی یابند و جراحی ممکن است تنها راه ترمیم آنها باشد. با این حال، پزشک بهترین درمان را برای رفع فتق شما توصیه می کند.

در مورد فتق ناف در کودک، اگر فتق بزرگ باشد یا در سن ۴ تا ۵ سالگی بهبود نیافته باشد، ممکن است جراحی توصیه شود.
اگر یک فرد بالغ مبتلا به فتق ناف باشد، معمولا جراحی توصیه می شود زیرا این وضعیت به خودی خود بهبود نمی یابد و خطر عوارض بیشتر است.

سه نوع جراحی برای فتق توصیه می شود که عبارتند از :

هر نوع جراحی مزایا و معایب خود را دارد. بهترین روش توسط جراح بیمار تعیین می شود.

جراحی باز که در آن برشی در بدن در محل فتق ایجاد می شود. بافت بیرون زده در جای خود قرار می گیرد و دیواره عضلانی ضعیف شده دوباره به هم بخیه می شود. گاهی اوقات نوعی توری در ناحیه مورد نظر کاشته می شود تا حمایت اضافی را فراهم کند.

جراحی لاپاراسکوپی شامل همان نوع ترمیم است. با این حال، به جای بریدگی در قسمت بیرونی شکم یا کشاله ران، برش‌های کوچکی ایجاد می‌شود تا امکان وارد کردن ابزارهای جراحی برای تکمیل عمل فراهم شود.

ترمیم فتق رباتیک مانند جراحی لاپاراسکوپی از لاپاراسکوپ استفاده می کنند و با برش های کوچک انجام می شود. با جراحی رباتیک، جراح روی کنسولی در اتاق عمل می‌نشیند و ابزارهای جراحی را از کنسول کنترل می‌کند. در حالی که جراحی رباتیک می تواند برای برخی از فتق های کوچکتر یا مناطق ضعیف استفاده شود، اکنون می توان از آن برای بازسازی دیواره شکم نیز استفاده کرد.

مراقبت های پس از جراحی فتق

پس از جراحی، دستورالعمل هایی به شما داده می شود.  این دستور العمل ها شامل نوع رژیم غذایی، نحوه مراقبت از محل برش و نحوه مراقبت برای جلوگیری از فشار فیزیکی است. فتق ممکن است بدلیل عدم توجه به مراقبت های بعد از عمل عود کند. این حالت گاهی اوقات به دلیل ضعف ذاتی بافت یا عدم بهبودی در طولانی مدت ایجاد شود. سیگار و چاقی از عوامل خطر اصلی برای عود فتق هستند.

اگر فتق درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

به غیر از فتق ناف در نوزادان، فتق ها به خودی خود ناپدید نمی شوند. با گذشت زمان، فتق می‌تواند بزرگ‌تر و دردناک‌تر شود یا می‌تواند عوارضی ایجاد کند.

عوارض فتق اینگوینال یا فمورال درمان نشده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

انسداد (حبس): بخشی از روده در کانال اینگوینال گیر می کند و باعث تهوع، استفراغ، درد معده و یک توده دردناک در کشاله ران می شود.
در حالت دیگر جریان خون به قسمتی از روده قطع می شود. در چنین مواردی، جراحی اورژانسی (در عرض چند ساعت پس از وقوع) برای جلوگیری از مرگ بافت ضروری است.

چگونه می توان از فتق پیشگیری کرد؟

• رژیم غذایی سالم، وزن ایده آل بدن و ورزش را دنبال کنید.
• با مصرف میوه ها، سبزیجات و غلات کامل از یبوست پیشگیری کنید.
• هنگام بلند کردن وزنه یا اجسام سنگین از حالات صحیح بدنی استفاده کنید. از بلند کردن هر چیزی که فراتر از توانایی شماست خودداری کنید.
• هنگامی که دچار سرفه یا عطسه مداوم هستید به پزشک مراجعه کنید.
• سیگار نکشید، زیرا این عادت می تواند منجر به سرفه شود که باعث فتق می شود.

انواع بیماری‌های گوارشی

بیماری‌های زیادی وجود دارند که در فرآیند خود روی سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارند. بیماری‌هایی نیز هستند که در صورت بروزشان باید دکتر آن را بررسی کند، مانند کولیت روده.

۱- سندروم روده تحریک پذیر

 سندروم روده تحریک پذیر  بیشتر در خانم‌ها ایجاد می‌شود. علائم این بیماری عبارت‌اند از درد شکم، گرفتگی یا پف کردگی با کار کردن شکم، دفع مقدار زیادی گاز، یبوست، اسهال و مخاط در مدفوع.

۲- عفونت‌های دستگاه گوارش

نام دیگر آن آنفولانزای روده و بسیار ناراحت کننده است. خوشبختانه بدون ایجاد مشکل‌های جدی رفع می‌شود. اگر به مدت ۲۴ ساعت نمی‌توانید مواد مایع را در شکم خود نگه دارید، در مدفوع یا استفراغ خون می‌بینید، نشانه‌های کم آبی دارید یا تب کرده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید.

۳- یبوست

یبوست وحشتناک است. اگر مشکلتان رفع نشد، حتما باید معاینه شوید. یبوست مزمن چندین روز ادامه دارد بدون اینکه روده حرکتی طبیعی داشته باشد. در چنین مواقعی حس می‌کنید روده سفت شده و هرچه فشار می‌آورید بی‌فایده است.

۴- بیماری رفلاکس دستگاه گوارش

این اختلال گوارشی است که در صورت رسیدگی نکردن به آن می‌تواند منجر به مشکل‌های جدی برای سلامتی شود. علائم خیلی آرام خود را نشان می‌دهند و شامل نشانه‌هایی مانند سوزش سر دل، درد در قفسیه سینه، دشواری در بلعیدن، برگشت دادن غذا، مایع سوزاننده یا احساس توده در گلو است. این مشکل‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که اسید از معده وارد مری شود. این بیماری بسیار جدی است و باعث بروز سرطان مری می‌شود.

۵- سنگ کیسه صفرا

سنگ‌های کیسه صفرا، بسیار کوچک و اذیت کننده‌اند. این سنگ‌ها از کلسترول و صفرا ساخته می‌شوند. سنگ کیسه صفرا در زنان بیشتر شایع است. این سنگ‌ها می‌توانند باعث عفونت، تحریک و التهاب شوند که همگی درد آورند. در این بیماری درد ناگهان شروع می‌شود. بیشتر آن را در سمت راست بالای شکم و یا بین تیغه‌های شانه‌ها حس می‌کنید.

۶- بیماری زخم پپتیک

این هم از دیگر مشکلات گوارشی است که نباید آن را شوخی گرفت. خود را به صورت یک معده درد ساده نشان می‌دهد. این بیماری بیشتر به خاطر یک نوع باکتری به نام H. pylori بروز می‌کند. این بیماری لایه محافظتی درون معده را دچار مشکل  و زخم‌های دردناک ایجاد می‌کند.

۷- دیورتیکولیت

این مشکل بسیار جدی با التهاب یا عفونت کیسه‌های کوچک انباشته در امتداد پوشش سیستم گوارش، اغلب در قسمت پایین روده بزرگ ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند خفیف یا بدون علائم باشد؛ اما ممکن است منجر به درد، تب، یبوست یا اسهال شود.

۸- پانکراتیت

علائم پانکراتیت عبار‌ت‌اند از درد شکمی، دردی که تا کمر می‌رود و درد شکمی که بعد از خوردن یک وعده بدتر می‌شود. حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن بی‌دلیل و حساس شدن شکم از دیگر نشانه‌های این بیماری‌اند. گاهی درمان این بیماری به مدتی بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد.

چه چیزهایی باعث ایجاد مشکل گوارشی می‌شوند؟

عوامل زیادی از جمله محدود کردن نادرست برنامه غذایی یا استرس می‌تواند به ایجاد مشکلات گوارشی منجر شود. در ادامه این عوامل را بررسی خواهیم کرد.

۱- رژیم لاغری نادرست

رژیم‌های لاغری نادرست برای اینکه به لاغری کمک کنند وعده‌های غذایی را به شدت محدود می‌کنند. افرادی که از این رژیم‌ها پیروی می‌کنند در واقع به مدت طولانی گرسنگی می‌کشند. این كار موجب افت قندخون و عوارض عصبی ناگوار خواهد شد. مانند سرگیجه، سردرد، ضعیف شدن حافظه، كاهش تحرك، بی‌حوصلگی، سستی و رخوت، عصبانیت، پرخاشگری و افسردگی.

بعد از مدت طولانی غذا نخوردن، فرد از رژیم گرفتن خسته می‌شود و مقدار زیادی غذا می‌خورد. خالی نگاه داشتن و ناگهان انباشتن معده از غذا موجب ناراحتی‌های دستگاه گوارش از قبیل پری و سنگینی معده، دل درد، دل‌پیچه و اسهال، ترش كردن و بازگشت غذا به مری می‌شود. اگر می‌خواهید وزنتان را کم کنید باید از رژیم غذایی مناسبی پیروی کنید که همه مواد مغذی بدن شما را تامین کند. سه وعده غذای اصلی و سه وعده میان‌وعده برای‌تان در نظر گرفته باشد.

۲- پرمشغله بودن و گرفتاری بیش از حد

بسیاری از افراد، به‌خصوص در شهرهای بزرگ و پر‌جمعیت، به علت مشغله شدید روزانه فرصت كافی جهت صرف غذا برای خود نمی‌گذارند. برای همین وعده‌های غذایی را حذف و غذای خود را محدود به یك وعده در روز می‌کنند. در نتیجه بازهم معده‌شان برای مدت طولانی خالی می‌ماند و سپس پر می‌شود. این شکل غذا خوردن موجب بروز استرس در فرد شده و باعث می‌شود كه شخص غذای خود را با عجله و بدون جویدن كامل مواد غذایی ببلعد. همه این‌ها نه تنها باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود، بلکه موجب هضم و جذب نشدن كافی غذا و دفع مقدار زیادی از مواد مغذی مصرفی از روده شده كه نتیجه آن سوء‌تغذیه و مشکلات گوارشی است.

۳- كم آب نوشیدن در طول شبانه‌روز

آب تاثیر بسیار مهمی در واكنش‌های بیولوژیكی داخلی بدن و سلامت انسان دارد. همچنین نقش مهمی در رفع یبوست ایفا می‌كند. افرادی كه در نوشیدن آب کوتاهی می‌کنند، خیلی بیشتر از سایر افراد در معرض عارضه یبوست قرار می‌گیرند. امروزه یبوست از اختلال‌های شایع است. یبوست می‌تواند عواقبی وخیم و گاه جبران نکردنی داشته باشد.

توقف مواد غذایی در دستگاه گوارش‌ افرادی طولانی است كه مبتلا به یبوست‌اند. به این دلیل مواد سرطان‌زا برای مدت بیشتری در جداره روده قرار می‌گیرند كه در نتیجه احتمال بروز سرطان‌های دستگاه گوارش، به خصوص سرطان روده بزرگ (كولون)، در این افراد جدی‌تر می‌شود.

۴- نوشیدن آب همراه غذا یا بلافاصله قبل یا بعد از غذا

عمل بلع یك واکنش كاملاً‌ طبیعی است. برای انجام این عمل هیچگونه نیازی به آب نیست. اگر كسی نتواند غذا را به طور طبیعی قورت بدهد و برای این كار نیاز به آب داشته باشد، احتمال زیاد مشکلی در مری دارد. وجود عارضه‌ای در مری یا انقباض عضله‌های آن به علت استرس و اختلال‌های عصبی پیش می‌آید. مصرف آب و نوشیدنی‌ها همراه غذا ۳ اشكال اساسی دارد:

• آب با پر كردن معده اشتها را کم می‌کند. در نتیجه شخص نمی‌تواند به میزان لازم غذا میل کند. نیازهای تغذیه‌ای او تأمین نمی‌شود . این امر منجر به سوء تغذیه، اختلالات ناشی از آن، نفخ و سنگینی دستگاه گوارش خواهد شد.
• مصرف آب زیاد همراه غذا شیره گوارشی را رقیق می‌کند. در نتیجه شیره‌های گوارشی توانایی خود را در هضم و جذب غذای مصرفی از دست می‌دهند و شخص مبتلا به سوء‌تغذیه می‌شود.
• غذای هضم نشده به قسمت‌های پایینی دستگاه گوارش رفته و در آنجا تخمیر می‌شود. به همین فرد احساس نفخ می‌کند. این امر منجر به دل‌پیچه، دل درد، نفخ و اختلال‌های گوارشی می‌شود.

پس بهتر است از نیم ‌ساعت قبل از غذا تا حدود یك ساعت بعد از آن، آب ننوشید.

۵- غذاهای سرخ کرده و چرب

سرخ کردن غذا از نظر تغذیه‌ای و گوارشی برای انسان زیان‌آور است. هنگام سرخ كردن غذا، روغن بسیار داغ می‌شود و حرارت آن تقریبا به دو برابر حرارت پخت می‌رسد. در این درجه حرارت بسیار زیاد اكثر مواد مغذی موجود در غذا از بین می‌رود. بنابراین غذاهای سرخ كرده فاقد ارزش غذایی‌اند. غذاهای سرخ كرده مدت زیادی در معده باقی می‌مانند. معمولا پس از صرف غذاهای سرخ كرده، دستگاه گوارش سنگین می‌شود كه نفخ و اختلال‌های گوارشی پیامد آن است. قسمتی از غذای سرخ کردنی هضم نشدنی باقی می‌مانند كه این امر منجر به عوارض و اختلالات گوارشی می‌شود و به سلامت دستگاه گوارش لطمه می‌زند.

۶- گرمازدگی

گرمازدگی باعث بروز بیماری اسهال و استفراغ می‌شود. منشا این بیماری‌ها ویروسی است که در غذاهای فاسد شده یافت می‌شود. زمانی که هوا گرم است مواد غذایی به سرعت فاسد می‌شوند. مسمومیت غذایی به خاطر مصرف شیر، ماهی، گوشت چرخ کرده یا غذاهایی بیشتر خواهد شد که مدتی خارج از یخچال بیرون مانده‌اند. عفونت‌های دستگاه گوارش با منشا ویروسی نیز با اسهال و استفراغ همراه است. درصورتی بیماری وخیم شده و بیمار باید در بیمارستان بستری شود که سر موقع به مراکز درمانی مراجعه نکند.

علائم مشکلات گوارشی چیست؟

مشکلات گوارشی به هیچ وجه شوخی‌بردار نیستند، مخصوصا اگر باعث شوند مرتب دستشویی بروید و یا دچار نفخ های وحشتناک شوید. مشکلات گوارشی می تواند از بالای مری تا پایین روده اتفاق بیفتد. شایع‌ترین علائم مشکلات گوارشی عبارت‌اند از:

• اسهال؛
• یبوست؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• گرفتگی روده.

دیگر نشانه‌های اولیه علائم مشکلات گوارشی که ممکن است زیاد واضح نباشند اما مشکل ساز می‌شوند، عبارت‌اند از:

• • بیش از حد آروغ زدن؛
  • سرگیجه؛
  • پاک کردن بیش از حدِ گلو؛
  • گلو درد بی ربط به عفونت؛
  • سوزش سر دل؛
  • مشکل در قورت دادن نوشیدنی یا غذاهای جامد؛
  • احساس درد در مری؛
  • پف کردگی یا نفخ شکم؛
  • غذای هضم نشده در مدفوع یا مدفوع چرب؛
  • تغییر در عادات روده؛
  • مدفوع کم رنگ؛
  • ادرار با رنگ تیره؛
  • از دست دادن اشتها؛
  • کاهش وزن بی‌دلیل؛
  • درد مفصل یا گرفتگی؛

درمان مشکلات گوارشی

اگر جزء ۷۰ میلیون نفری باشید که با مشکل گوارشی دست و پنجه نرم می‌کند، حتما می‌دانید داشتن این مشکل چه دردسرهایی دارد. روند بهینه سازی دستگاه گوارش نیازمند مقداری آزمون خطا و همچنین راهنمایی پزشک است. اما با برخی تغییرها در رژیم غذایی خود و انجام بعضی کارها می‌توانید عملکرد دستگاه گوارش خود را بهبود ببخشید.

۱- روز را با نوشیدن آب گرم و لیمو آغاز کنید

نوشیدن روزانه این معجون آرامش بخش به تحریک عملکرد کبد کمک می‌کند و شروعی مجدد برای سیستم گوارشی‌تان است.

۲- چند مینی روزه اضافه کنید

طوری تنظیم کنید که شام را تا ساعت ۷ شب میل کرده باشید. با این کار بین دو وعده به خود ۱۲ تا ۱۴ ساعت زمان داده‌اید که می‌توان آن را به عنوان یک دوره کوتاه روزه داری به حساب آورد. اینگونه فاصله انداختن بین دو وعده می‌تواند به سیستم گوارشی‌تان که دچار فعالیت بیش از حد شده است فرصتی برای استراحت بدهد، کبد را تمیز کند، سیستم ایمنی را تقویت کند و التهاب را پایین بیاورد.

۳- زمانی را برای مراقبت از خود کنار بگذارید

در میان کارهایی که در طول روز دارید مدت زمانی را برای رسیدگی به خود قرار دهید. حمام کنید، یک رمان رومانتیک بخوانید، چند حرکت آرامش بخش یوگا انجام دهید و یا خود را مهمان یک ماساژ کنید.

۴- چای بنوشید

نوشابه‌ها و دیگر نوشیدنی‌های مضر را کنار بگذارید و کمی چای یا دمنوش میل کنید. نوشیدن دمنوشی که حاوی زنجبیل یا قاصدک است می‌تواند به سیستم گوارش کمک کند و همچنین موجب آرامش و کاهش استرس نیز شود.

۵- دریافت فیبر خود را افزایش دهید

خوردن غذاهایی که سرشار از فیبرند کمک می‌کنند گوارشتان طبیعی بماند. حرکت طبیعی روده از اجزاء مهم تثبیت سلامت کلی است چون سمومی که در روده بزرگ انباشته شده‌اند را از بین می‌برد.

۶- از قند، الکل، گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده و نان پرهیز کنید

این غذاها دلایل شایع التهاب به شمار می‌آیند. مجبور نیستید که برای همیشه از آن‌ها پرهیز کنید؛ اما به مدت یک هفته این کار را امتحان کنید. از اینکه چقدر شکمتان صاف می‌ماند تعجب خواهید کرد.

۷- ورزش کنید

ورزش باعث تحریک گوارش و نظم و ترتیب گرفتن ذهن می‌شود. با کارهایی ساده می‌توانید به خود کمک کنید. حتی انجام چند حرکت ساده یوگا یا مقداری پیاده روی نیز می‌تواند به آرام کردن سیستم گوارشتان کمک کند. البته،  ورزش بعد از غذا، به گوارشتان آسیب می‌زند.

۸- در خانه غذا بپزید

کالری‌های پنهان زیادی در غذاهای آماده یا غذای رستوران‌ها وجود دارد. غذا درست کردن در خانه باعث می‌شود روی آنچه داخل غذا می‌ریزید، کالری و مقدار وعده کنترل داشته باشید. همچنین آشپزی می‌تواند فعالیتی آرامش بخش باشد که با عزیزانتان از آن لذت ببرید.

۹- مدیتیشن کنید

مدیتیشن راهی ملایم و تاثیر گذار است که می‌توانید با آن ذهن و بدنتان را تمیز کنید. مدیتیشن کمک می‌کند هوس غذایی را مهار کنید و با کمک آن روی احساس‌های‌تان کنترل داشته باشید. روزانه ۱۰ تا ۲۰ دقیقه برای مدیتیشن زمان بگذارید.

غذاهای مفید برای دستگاه گوارش

۱- انجیر بخورید

انجیر حاوی ویتامین‌های A، B، C و مواد معدنی مختلف مانند پتاسیم، کلسیم، فیبر، آهن، فسفر و سدیم است.

هر ۳عدد انجیر متوسط، یک واحد میوه محسوب می‌شود و ۶۰کالری انرژی دارد. همچنين ميوه انجیر منبع خوب پتاسیم است. پتاسیم برای کنترل فشار خون به کار می‌رود. مهم‌ترین خاصیت درمانی انجیر برای آن دسته از افرادی است که همواره از مشکل یبوست رنج می‌برند. این قبیل افراد می‌توانند علاوه بر مصرف روزانه این میوه به حالت خام یا خشک، تعدادی انجیر خشک را از شب تا صبح در یک لیوان آب خیسانده و صبح پیش از صبحانه میل کنند. انجیر در هر دو حالت خام و خشک، ملین خوبی به‌شمار می‌آید.

بر اساس تحقیق‌های انجام شده، برگ‌های درخت انجیر به دلیل داشتن خصوصیات مدر بودن، تسکین دهندگی و دافع کرم روده استفاده می‌شده است. دم کرده برگ درخت انجیر مسکن بوده و برای معالجه سرفه تجویز می‌شود. همچنين برگ انجیر برای دیابتی‌ها مفید است و مقدار انسولین تزریقی مورد نیاز را برای شخص دیابتی کم می‌کند.

۲- پروبیوتیک مصرف کنید

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های مفیدی‌اند که در غذاهای استفاده می‌شوند. با ورود به بدن و حضور فعال خود در سیستم گوارش موجب بهبود سیستم گوارشی انسان و بروز اثر‌های مطلوب سلامتی می‌شوند. این ارگانیسم‌ها به واسطه تولید مواد پیشگیری کننده از جمله باکتریوسین و اسید لاکتیک، همچنین با پیشگیری از اتصال و رشد سویه‌های بیماری زا در مخاط روده از بروز بسیاری از عفونت‌ها پیشگیری می‌کنند.

این ترکیب‌ها با نگهداری از سلامت روده‌ها به عملکرد سدی روده و جذب مواد مغذی و ریز مغذی‎‌ها کمک کرده و در برابر سموم و اجرام بیماری‌زا نقش حفاظتی ایفا می‌کنند. پری بیوتیک‌ها در واقع ترکیب‌های هضم نشدنی‌اند که رشد و فعالیت باکتری‌های پروبیوتیک موجود در دستگاه گوارش را بهبود بخشیده و اثرهای مفید آن‌ها را بر سیستم ایمنی بدن تقویت می‌کنند.

۳- غلات کامل مصرف کنید

استفاده از غلات کامل راهی عالی برای تقویت سلامت روده به واسطه حمایت از میکروبیوم است. می‌توانید غلات سالم را (مانند بلغور جو دو سر) به عنوان صبحانه بخورید و مقداری میوه نیز در کنارش میل کنید.

۴- به غذا زردچوبه بزنید

کورکومین از اصلی‌ترین مواد فعال موجود در زردچوبه است. برخی تحقیق‌ها ثابت کرده‌اند که زردچوبه خواص ضد التهابی دارد. بنابراین سعی کنید از این ادویه فوق العاده پرخاصیت در انواع غذاها استفاده کنید تا روده‌تان خوشحال شود.

۵- سیر بخورید

سیر از سوپرغذاهای مورد علاقه ما برای کمک به سلامت دستگاه گوارش سیر است. سیر را می‌توانید به سادگی به انواع غذاها اضافه کنید و از خواص فراوانش بهره مند شوید.

۶- زنجبیل مصرف کنید

قرن‌ها از زنجبیل برای کمک به گوارش استفاده می‌کردند. همچنین برخی تحقیق‌ها نشان داده‌اند که برای بهبود حالت تهوع و استفراغ نیز می‌تواند به کار برود.

۷- زیاد سبزی بخورید

سبزی‌هایی مانند بروکلی، گل کلم و کلم بروکسل سرشار از فیبر، مواد معدنی و ویتامین‌هایند که به بدنمان آنچه نیاز دارد را می‌رسانند و از سلامت ما حمایت می‌کنند. فیبر کمک می‌کند در روده همه چیز روان و نرم پیش برود

۸- ماست را امتحان کنید

تحقیق‌ها نشان داده بسیاری از مردم توانایی گوارش لاکتوز را ندارند. لاکتوز نوعی قند موجود در شیر است. ماست نیز سرشار از لاکتوز است اما برای افرادی که با هضم آن مشکل دارند باعث دردسر نمی‌شود. پس خوردن ماست منبعی مناسب برای کلسیم گرفتن و در عین حال مشکل گوارشی پیدا نکردن است

سرگیجه و مشکلات گوارشی

درد در اطراف ناحیه معده شما می‌تواند موضعی باشد یا در تمام نقاط احساس شود و سایر مناطق بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از اوقات سرگیجه پس از درد شکم به عنوان یک علامت ثانویه ایجاد می‌شود و نشانه ابتلا به زخم معده است. در واقع زخم معده و سرگیجه علت و معلول هم‌اند و معمولا با هم در بدن بروز پیدا می کنند.

اگر بعد از غذا خوردن احساس شکم درد و سرگیجه می‌کنید ممکن است به این دلیل باشد که فشار خون شما تثبیت نشده است. به طور معمول هنگام غذا خوردن جریان خون در معده و روده کوچک افزایش می‌یابد. قلب شما همچنین برای حفظ جریان خون و فشار در بقیه بدن سریع‌تر می‌تپد. در افت فشار خون بعد از غذا، پمپاژ خون شما در همه جا به جز سیستم گوارش افت می‌کند.

برای دردی باید فورا به پزشک مراجعه کنید که هفت تا ده روز طول بکشد یا آنقدر مشکل‌ساز باشد که در فعالیت‌های روزمره شما تداخل ایجاد کند. اگر دچار زخم معده و سرگیجه‌اید و علائم زیر را نیز دارید بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:

• تغییرات بینایی؛
• درد قفسه سینه؛
• تب شدید؛
• سفتی گردن؛
• سردرد شدید؛
• از دست دادن هوشیاری؛
• درد در شانه یا گردن؛
• درد شدید لگن؛
• تنگی نفس؛
• استفراغ کنترل نشده یا اسهال؛
• درد واژن و خونریزی؛
• ضعف؛
• مشاهده خون در ادرار یا مدفوع.

اگر بیش از ۲۴ ساعت هر یک از علائم زیر را تجربه کردید از پزشک خود وقت بگیرید:

• رفلکس اسید معده؛
• مشاهده خون در ادرار؛
• سردرد؛
• سوزش سر دل؛
• بثورات خارش دار و تاول؛
• ادرار دردناک؛
• خستگی بدون ‌توجیه.

همانطور که خواندید مشکلات گوارشی می‌تواند دردسر ساز باشد. اگر علائم مشکلات گوارشی را در خود مشاهده کردید و به زودی نیز رفع نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک کمکتان می‌کند بهترین راه درمان مشکلات گوارشی‌تان را پیدا کنید.

علائم و درمان طوفان تیروئیدی یا شوک تیروئیدی

طوفان تیروئیدی (Thyroid Storm) که با عنوان‌های بحران تیروتوکسیکوز، حمله تیروئیدی یا شوک تیروئیدی نیز شناخته می‌شود یک بیماری نادر، خطرناک و کشنده است که با علائمی مشابه بیماری پرکاری تیروئید یا تیروتوکسیکوز مشخص می‌شود. در ادامه به بررسی علائم طوفان تیروئيدی، علت ایجاد آن، نحوه درمان طوفان تیروئيدی، ارتباط آن با تیروئیدکتومی، عمل‌های جراحی، دندان‌پزشکی و بارداری و نیز عوارض و خطراتی که این اختلال در پی دارد می‌پردازیم و به سؤالات شما پیرامون این بیماری خطرناک پاسخ می‌دهیم.

طوفان تیروئيدی یا شوک تیروئیدی چیست؟

طوفان تیروئیدی یک اختلال نادر و تهدید‌کننده‌ی حیات است که با علائم شدید تیروتوکسیکوز (مشابه پرکاری تیروئید شدید) مشخص می‌شود.

در بررسی‌های ملی از ایالات متحده و ژاپن، بروز طوفان تیروئید به ترتیب ۰٫۵۷ تا ۰٫۷۶ در هر ۱۰۰ هزار نفر در سال و ۴٫۸ تا ۵٫۶ ​​در هر ۱۰۰ هزار بیمار بستری در سال گزارش شده است. مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۱۶ درصد از بیماران بستری در بیمارستان که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، ممکن است در اثر یک رویداد حاد نظیر جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی)، اعمال دندان‌پزشکی، تروما، عفونت، ید رادیواکتیو یا بارداری و زایمان دچار طوفان تیروئیدی شوند.

علت طوفان تیروئیدی چیست؟

علت طوفان تیروئید هنوز به خوبی مشخص نشده است اما فرضیه‌های متعددی پیرامون علل ایجاد آن مطرح شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش سریع هورمون‌های تیروئید یعنی T3 و T4 در خون
• واکنش شدید بدن به کاتکول‌آمین‌ها
• افزایش پاسخ سلول‌های بدن به هورمون‌های تیروئید

عوامل محرک

از جمله عواملی که باعث ایجاد این وضعیت می‌شوند و فرد را مستعد آن می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی (CVA)
• عفونت ها نظیر عفونت ریه، دستگاه ادراری تناسلی و‌…
• آسیب‌های ناشی از حوادث و سوانح یا تروما.
• کتواسیدوز دیابتی (DKA)
• به دنبال عمل جراحی (به ویژه جراحی تیروئید نظیر تیروئیدکتومی) در فردی که پرکاری تیروئید درمان نشده داشته باشد
• درمان پرکاری تیروئید با ید رادیواکتیو در یک بیمار مبتلا به پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) درمان نشده و یا ناقص درمان شده

فاکتور‌های خطر ابتلا به طوفان تیروئیدی

طوفان تیروئید عمدتاً در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید که مدت‌هاست تحت درمان قرار نگرفته‌اند ایجاد می‌شود (نظیر بیماری گریوز، گواتر سمی مولتی‌ندولر، آدنوم سمی). هرچند که معمولاً یک عامل محرک نظیر جراحی تیروئید (مانند تیروئیدکتومی) یا سایر عمل‌های جراحی، دندان‌پزشکی، تروما، عفونت‌ها، بارداری، زایمان و نیز عدم استفاده یا استفاده نامنظم از داروهای ضد تیروئید در ایجاد طوفان تیروئید نقش دارند.

تحقیقات نشان‌ داده‌اند که آماده سازی مناسب بیمارانی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند قبل از عمل‌های جراحی می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر شیوع طوفان تیروئید ناشی از جراحی شود. بنابراین توصیه می‌شود که کسانی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، حتماً پیش از هر نوع عمل جراحی و حتی در دوران بارداری و زایمان، پزشک خود را از این موضوع مطلع کنند تا پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار، از بروز طوفان تیروئید جلوگیری کند.

افرادی که به کم‌کاری تیروئید مبتلا هستند، در صورت عدم درمان ممکن است دچار کمای میکس ادم شوند.

علائم طوفان تیروئیدی

علائم قلبی عروقی ناشی از طوفان تیروئید در بسیاری از بیماران، خود را بصورت افزایش ضربان قلب (تاکی‌کاردی) که ممکن است به بیش از ۱۴۰ ضربه در دقیقه نیز برسد و نیز نارسایی احتقانی قلب نشان می‌دهد.

همچنین در بعضی از افراد ممکن است افت فشار خون (هایپوتنشن)، آریتمی قلبی (بصورت فیبریلاسیون دهلیزی یا تاکی‌کاردی سینوسی) و مرگ ناشی از اختلالات قلبی رخ دهد. بنابراین طوفان تیروئید می‌تواند بسیار خطرناک باشد و باعث مرگ شود.

افزایش دمای بدن به بیش از ۴۰ تا ۴۲ درجه سانتی‌گراد بسیار شایع است. بی قراری، اضطراب، هذیان‌گویی، روان‌پریشی، کاهش سطح هوشیاری و کما نیز ممکن است در بعضی از بیماران رخ دهد. اختلالات هوشیاری عمدتاً در افراد بالای ۶۰ سال دیده می‌شود.

از جمله سایر علائم طوفان تیروئید می‌توان به تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، نارسایی کبدی و زردی اشاره کرد.

در معاینه فیزیکی بیماران ممکن است بزرگی تیروئید (گواتر)، تیروئید چشمی یا افتالموپاتی (در صورت ابتلا به بیماری گریوز)، تأخیر پلک (Lid Lag)، لرزش دست و پوست گرم و مرطوب مشاهده شود.

یافته‌های آزمایشگاهی

در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئیدی که تحت درمان قرار نگرفته‌اند و بیماری‌ آن‌ها کنترل نیست، میزان هورمون TSH در خون پایین و میزان T4 و یا T3 بسیار بالا است.

از جمله سایر یافته‌های غیر اختصاصی آزمایشگاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش خفیف قندخون یا هیپرگلیسمی که به دنبال آزاد شدن کاتکول‌آمین‌ها و مهار انسولین ایجاد می‌شود
• افزایش خفیف کلسیم خون یا هیپرکلسمی که ممکن است به دنبال افزایش جذب استخوانی و آزاد شدن کلسیم در خون رخ دهد
• افزایش آنزیم‌های کبدی نظیر ALT و AST و نیز بیلی‌روبین
• افزایش یا کاهش گلبول‌های سفید خون (لکوسیتوز یا لوکوپنی)

طوفان تیروئید خطرناک و کشنده است

میزان مرگ و میر ناشی از طوفان تیروئیدی حتی در صورت درمان در حدود ۳۰ درصد است. مرگ و میر عمدتاً به علت نارسایی قلبی، آریتمی و افزایش دمای بدن (هیپرترمی) رخ می‌دهد. بنابراین با توجه به میزان مرگ و میر بالای آن، پیشگیری از ایجاد طوفان تیروئیدی از درمان آن بسیار مهم‌تر است.

درمان طوفان تیروئیدی

کنترل و درمان بیماری که در وضعیت طوفان تیروئیدی قرار دارد نیاز به مراقبت دقیق و درمان‌های حمایتی خاصی دارد. توصیه می‌شود که بیماران بلافاصله به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل شوند؛ زیرا که مرگ و میر ناشی از این بیماری بسیار بالاست.

گزینه‌های درمانی زیادی برای درمان طوفان تیروئیدی پیشنهاد شده است که طیف وسیعی از داروهایی که برای پرکاری تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرند را شامل می‌شوند. همچنین استفاده از داروهای دیگری نظیر گلوکوکورتیکوئیدها و محلول ید در کنار دارو‌های ضد تیروئیدی پیشنهاد شده است.

دارو‌های ضد تیروئیدی

پروپیل تیواوراسیل (PTU)

برای درمان طوفان تیروئیدی باید از داروی پروپیل تیواوراسیل (Propylthiouracil) با دوز بالا (۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم دوز اولیه (بارگیری) و ۲۰۰ میلی‌گرم هر ۴ ساعت به عنوان دوز نگهدارنده) به صورت خوراکی یا از راه لوله نازوگاستریک (لوله NG) یا از طریق رکتوم (مقعد) استفاده کرد.

از آنجایی که پروپیل تیواوراسیل باعث مهار تبدیل محیطی T4 به T3 می شود، داروی انتخابی در درمان طوفان تیروئیدی است.

متی‌مازول

در صورتی که پروپیل تیواوراسیل در دسترس نباشد، می توان از متی‌مازول (Methimazole) با دوز ۲۰ میلی‌گرم خوراکی هر ۴ تا ۶ ساعت استفاده کرد.

سایر داروها

محلول حاوی ید

یک ساعت پس از تجویز اولین دوز پروپیل تیواوراسیل، ید پایدار به بیمار تجویز می شود تا سنتز هورمون تیروئید را از طریق پدیده ولف چایکوف (Wolff-Chaikoff) متوقف کند. این تأخیر در تولید هورمون تیروئیدی به داروی ضد تیروئید اجازه می‌دهد تا از به هم پیوستن ید اضافی و تشکیل هورمون جدید جلوگیری به عمل آورد.

در صورت در دسترس بودن محلول اشباع شده یدید پتاسیم (۵ قطره هر ۶ ساعت) یا ایپودات (Ipodate) یا ایوپانوئیک اسید (Iopanoic Acid) را می توان به صورت خوراکی تجویز کرد.

یک روش دیگر، استفاده از یدید سدیم به میزان ۰٫۲۵ میلی گرم هر ۶ ساعت است، ولی این دارو معمولا در دسترس نیست.

مسدود‌کننده‌های گیرنده بتا

پروپرانولول (Propranolol) یک مسدود‌کننده‌ی گیرنده‌ی بتا (بتابلاکر) است که برای کاهش ضربان قلب، احساس تپش قلب و سایر علائم آدرنرژیک استفاده می‌شود. داروی پروپرانولول با دوز ۶۰ تا ۸۰ میلی گرم خوراکی هر ۴ ساعت یا ۲ میلی گرم وریدی هر ۴ ساعت استفاده می‌شود.

اگرچه می توان از سایر داروهای بتابلاکر نیز استفاده کرد، ولی کارآزمایی‌ها نشان داده‌اند که دوزهای بالای پروپرانولول، تبدیل محیطی T4 به T3 را نیز کاهش می‌دهند و از سایر بتا‌بلاکرها مؤثرتر است.

همچنین می‌توان برای کاهش ضربان قلب از داروی اسمولول (Esmolol) کوتاه اثر تزریقی استفاده کرد و بیمار را برای یافتن نشانه‌های نارسایی قلبی تحت نظر قرار داد.

سایر اقدامات درمانی لازم عبارت اند از:

• تجویز گلوکوکورتیکوئیدها: ۳۰۰ میلی‌گرم هیدروکورتیزون به صورت وریدی و سپس ۱۰۰ میلی گرم هر ۸ ساعت
• تجویز آنتی بیوتیک ها : تنها در صورت وجود عفونت توصیه می‌شوند
• خنک کردن بیمار با پتوهای خنک کننده
• تجویز اکسیژن
• تجویز مایعات وریدی

سؤالات متداول

به التهابی که توسط عفونت مایع اطراف مغزی و نحاعی بوجود می آید مننژیت گفته می‌شود. شایع‌ترین علل مننژیت مغزی، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی است.

مننژیت مغزی چیست؟

مننژیت مغزی عفونتی نادر است که بر غشاهای ظریف که مغز و نخاع را پوشش می‌دهند تاثیر می‌گذارد. مننژیت عفونتی است که هم کودکان و هم بزرگسالان را می‌تواند درگیر کند.

انواع مختلفی از این بیماری از جمله مننژیت باکتریایی، ویروسی و قارچی وجود دارد که توسط بسیاری از ارگانیسم‌های مختلف از جمله باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد می‌شود. تشخیص علت اصلی بیماری مننژیت مهم است زیرا درمان بسته به علت آن متفاوت است.

مننژیت می‌تواند به‌ سرعت باعث آسیب شود اما تاثیر آن می‌تواند یک عمر باقی بماند. مننژیت می‌تواند زندگی افراد را دگرگون کند و قربانیان بسیاری را با اثرات پس از این بیماری باقی بگذارد. شما می‌توانید از بیماری مننژیت از طریق واکسیناسیون و حفظ شیوه زندگی سالم جلوگیری کنید.

در صورت مشاهده علائم مننژیت باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید. مننژیت باکتریایی می‌تواند کشنده باشد. هیچ راهی برای تشخیص مننژیت باکتریایی از ویروسی، غیر از تشخیص حسی شما وجود ندارد.

متخصص نیاز به انجام آزمایشاتی برای تعیین نوع بیماری مننژیت دارد و سپس پزشک متخصص مغز و اعصاب با توجه به علائم می‌تواند درمان مناسب را توصیه کند.

انواع مننژیت مغزی

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع‌ترین علت‌های مننژیت هستند. اگر چه چندین شکل دیگر از مننژیت نیز وجود دارد از جمله کریتوکوک که به‌ وسیله عفونت قارچی ایجاد می‌شود و کارسینوماتوس که مربوط به سرطان است اما این نوع‌ها نادر هستند.

به طور کلی انواع مننژیت شامل موارد زیر است:

• مننژیت باکتریایی
• مننژیت ویروسی
• مننژیت قارچی

مننژیت باکتریایی

مننژیت باکتریایی بیماری بسیار جدی است که در صورت ابتلای والدین یا فرزندانشان حتما دریافت کمک پزشکی نیاز است. مننژیت باکتریایی اگر سریعا درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد و یا منجر به آسیب مغزی شود.

مننژیت باکتریایی با چندین باکتری متفاوت ایجاد می‌شود و در بسیاری از موارد زمانی شروع می‌شود که باکتری‌ها از سینوس‌ها، گوش‌ها یا گلو به جریان خون منتقل شوند و سپس باکتری‌ها از طریق جریان خون به مغز منتقل می‌شوند. باکتری‌هایی که مننژیت را ایجاد می‌کنند می‌توانند در زمانی که افراد مبتلا، سرفه یا عطسه می‌کنند گسترش یابند.

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی شایع‌تر از فرم باکتریایی آن است و معمولا (اما نه همیشه) خطر کمتری دارد. تعدادی از ویروس‌ها از جمله چندین ویروس ایجاد کننده اسهال می‌توانند بیماری مننژیت ویروسی را ایجاد کنند. مننژیت ویروسی معمولا بدون درمان نیز رفع می‌شود.

مننژیت قارچی

شیوع مننژیت قارچی بسیار کمتر از دو نوع دیگر بیماری است و افراد سالم به‌ ندرت به آن مبتلا می‌شوند. کسی که مشکل سیستم ایمنی بدن (به‌ عنوان مثال ایدز) دارد بیشتر احتمال دارد که به این نوع مننژیت آلوده شود.

علت مننژیت مغزی چیست؟

مننژیت مغزی تقریبا همیشه ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی است که در جایی از بدن غیر از مغز، مانند گوش، سینوس یا گلو ایجاد می‌شود.

علت بروز مننژیت مغزی می‌تواند موارد زیر باشد:

• عفونت قارچی
• سیفلیس
• بیماری سل

عوامل خطرساز برای افراد مبتلا به مننژیت

بعضی از عوامل خطر ابتلا به مننژیت موارد زیر هستند:

• ایمنی نامناسب بدن
• زندگی اجتماعی
• بارداری
• سن
• کار با حیوانات

ایمنی نامناسب بدن

افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی بیشتر به عفونت دچار می‌شوند که شامل عفونت‌هایی است که مننژیت را ایجاد می‌کنند. برخی بیماری‌ها و درمان‌ها می‌توانند سیستم ایمنی بدن بیمار را تضعیف کنند. این موارد عبارتند از:

• اچ آی وی یا ایدز
• اختلالات خود ایمنی
• شیمی‌ درمانی
• پیوند عضو یا مغز استخوان

مننژیت کریپتوکوکی که توسط قارچ ایجاد می‌شود، شایع‌ترین نوع مننژیت در افراد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز است.

زندگی اجتماعی

زمانی که افراد در محدوده نزدیک به هم زندگی می‌کنند مننژیت به‌ آسانی گسترش می‌یابد. بودن در فضاهای کوچک باعث افزایش احتمال قرار گرفتن در معرض مننژیت می‌شود. نمونه‌هایی از این مکان‌ها عبارتند از: خوابگاه‌های دانشگاه، سربازخانه‌ها، مدارس شبانه‌‌روزی و مراکز نگهداری روزانه.

بارداری

زنان باردار در معرض خطر افزایش لیستریوزیس هستند که عفونت ناشی از باکتری لیستریا است. عفونت ممکن است به فرزند در شکم مادر نیز انتقال یابد.

سن

همه سنین در معرض خطر ابتلا به مننژیت هستند. با این حال گروه‌های سنی خاص دارای خطر بالاتری هستند. کودکان زیر ۵ سال در معرض خطر ابتلا به مننژیت ویروسی هستند و نوزادان در معرض خطر ابتلا به مننژیت باکتریایی هستند.

کار با حیوانات

کارگران مزرعه و سایر افرادی که با حیوانات کار می‌کنند بیشتر در خطر ابتلا به لیستریا هستند.

مننژیت مغزی چه علائمی دارد؟

شایع‌ترین علائم مننژیت در بزرگسالان عبارتند از:

• خشکی و درد گردن به‌ خصوص هنگامی که فرد سعی می‌کند چانه‌اش را به قفسه سینه‌اش نزدیک کند.
• تب
• سردرد
• استفراغ
• بی خوابی
• تشنج

علائم مننژیت

علائم مننژیت در کودکان و افراد مسن و افراد با سایر مشکلات پزشکی ممکن موارد زیر باشد:

• نوزادان ممکن است بدخلق باشند و از خوردن اجتناب کنند. آن‌ها ممکن است خارش داشته باشند و زمانی که در بغل گرفته می‌شوند گریه کنند.
• کودکان ممکن است رفتاری همانند زمان ابتلا به آنفولانزا از خود بروز دهند. آن‌ها ممکن است سرفه کنند و یا مشکل تنفس داشته باشند.
• سالمندان و افراد با مشکلات دیگر پزشکی ممکن است فقط سردرد و تب جزیی داشته باشند.

عوارض مننژیت چیست؟

عوارض مننژیت عبارتند از:

• از دست دادن شنوایی
• آسیب مغزی
• هیدروسفالی
• افیوژن ساب دورال یا ایجاد مایع بین مغز و جمجمه

نحوه تشخیص مننژیت

تشخیص مننژیت با بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه او آغاز می‌شود. سن، سکونت در خوابگاه و حضور در مرکز مراقبت روزانه می‌تواند سرنخ‌های مهم برای تشخیص مننژیت باشند. در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال یافتن علائم زیر خواهد بود:

• تب
• افزایش ضربان قلب
• خشکی گردن
• کاهش هوشیاری

تشخیص مننژیت

پزشک همچنین پونکسیون کمری را تجویز می‌کند. این تست نمونه‌برداری از سی اس اف یا مایع مغزی نخاعی ستون فقرات کمری جهت بررسی است و به پزشک اجازه می‌دهد تا افزایش فشار بر سیستم عصبی مرکزی را بررسی کند و همچنین می‌تواند التهاب یا باکتری در مایع نخاعی را پیدا کند.

این آزمایش همچنین می‌تواند برای تعیین بهترین آنتی‌بیوتیک جهت درمان مفید باشد. سایر تست‌ها نیز ممکن است برای تشخیص مننژیت تجویز شود. تست‌های رایج عبارتند از:

• کشت خون
• شمارش خون
• اشعه ایکس
• سی‌ تی‌ اسکن

کشت خون

آزمایش کشت خون، باکتری‌های خون را شناسایی می‌کند. این باکتری‌ها می‌توانند از خون به مغز منتقل شوند. باکتری‌های نایسریا مننژیتیدی (N. meningitidi) و اس.پنومونیا (S. pneumoniae ) می‌تواند سپسیس و مننژیت را ایجاد کنند.

شمارش خون

شمارش کامل خون شاخص کلی سلامت است که تعداد سلول‌های قرمز و سفید در خون را بررسی می‌کند. سلول‌های سفید خون در برابر عفونت مبارزه می‌کنند. شمارش معمولاً در مننژیت افزایش می‌یابد.

اشعه ایکس

اشعه ایکس قفسه سینه می‌تواند وجود پنومونی، سل و یا عفونت‌های قارچی را نشان دهد. مننژیت ممکن است پس از پنومونی رخ دهد.

سی‌ تی‌ اسکن

سی‌ تی‌ اسکن سر می‌تواند مشکلی مانند آبسه مغزی یا سینوزیت را نشان دهد. باکتری‌ها می‌توانند از سینوس‌ها به مننژها پخش شوند.

روشهای درمان مننژیت مغزی

مننژیت باکتریایی با مصرف آنتی‌بیوتیک در بیمارستان درمان می‌شود. بیمار همچنین دگزامتازون، که نوعی داروی استروئیدی است، دریافت می‌کند. بیمار با دقت تحت بررسی و مراقبت قرار می‌گیرد تا از مشکلات جدی مانند کاهش شنوایی، تشنج و آسیب مغزی جلوگیری شود.

مننژیت ویروسی شایع‌تر است و بیشتر افراد مبتلا به این نوع بیماری تقریبا ۲ هفته بعد بهبود می‌یابند. در موارد خفیف، بیمار تنها به درمان خانگی نیاز دارد. درمان خانگی مننژیت شامل مصرف دارو برای کاهش و رفع تب و درد و نوشیدن مایعات کافی برای رسیدن آب کافی به بدن است.

اقدامات لازم جهت پیشگیری از مننژیت

داشتن شیوه سالم زندگی، به‌ ویژه اگر بیمار در معرض خطر قرار گیرد، مهم است. سبک سالم زندگی شامل موارد زیر می‌شود:

• استراحت کافی و مناسب
• ترک دخانیات
• اجتناب از تماس با افراد بیمار

اگر کسی در تماس نزدیک با یک یا چند فرد مبتلا به عفونت مننژیت باکتریایی بوده است پزشک می‌تواند آنتی‌بیوتیک‌هایی را برای پیشگیری به او بدهد تا احتمال ابتلا به بیماری را کاهش دهد. واکسیناسیون همچنین می‌تواند در برابر انواع مختلف مننژیت از بدن محافظت کند. واکسن‌هایی که می‌توانند از مننژیت جلوگیری کنند عبارتند از:

• واکسن اکسن، هموفیلوس، آنفلوانزای نوع ب
• واکسن کونژوگه پنوموکوک
• واکسن مننژاکوک

دو دوز واکسن مننگوکوک برای همه نوجوانان و حداقل یک دوز برای همه‌ی نوزادان ۶ هفته و بالاتر و یا افراد با مشکلات سیستم ایمنی یا طحال آسیب‌ دیده یا از دست‌ رفته توصیه می‌شود. این واکسن برای سفر به کشورهایی که در آن مننژیت شیوع دارد نیز مورد نیاز است.

یکی از مشکلات شایعی که بسیاری از افراد از آن شکایت دارند و برای درمان آن به دکتر مغز و اعصاب در تهران مراجعه می‌کنند، سردرد می‌باشد. در برخی از افراد سردرد به دلیل بیماری میگرن ایجاد می‌شود و باعث ناتوانی فرد در انجام کارهایش می‌گردد.

میگرن چیست و چه عوارضی دارد؟

تمام افراد به سردرد مبتلا می‌شوند. اما بر خلاف تصور عموم، میگرن فقط یک سردرد شدید نیست. میگرن مجموعه‌ای از علائم عصبی ناتوان کننده است که معمولا منجر به درد شدید تکرارشونده در یک طرف سر می‌شود. در یک سوم از حملات میگرنی، سردرد در هر دو طرف سر ایجاد می‌شود.

حملات میگرنی بین ۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد و معمولا با یکی از نشانه‌های زیر همراه هستند:

• مشکل بینایی
• تهوع، استفراغ
• سرگیجه
• حساسیت شدید به صدا، نور، بو و هرگونه تماس
• سوزش و بی حسی در دو طرف صورت

البته، علائم میگرن در افراد مختلف با هم متفاوت است و هر کسی ممکن است دچار حملات میگرنی منحصر به فردی شود.

به‌طور کلی سردردهای میگرنی یک بیماری شایع در میان مردم است. از هر ۵ زن، یک نفر و از هر ۱۵ مرد، یک نفر به آن مبتلا هستند. میگرن معمولا از اوایل میانسالی شروع می‌شود. اگر دچار علائم شدید میگرن، مانند سردردهای شدید و استفراغ هستید، باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

میگرن چیست؟

داروهای مسکن مانند پاراستامول یا ایبوپروفن برای کاهش درد موثر هستند. اما مراقب باشید که بیش از حد داروهای مسکن مصرف نکنید زیرا مصرف بیش از حد مسکن در بلند مدت باعث سخت‌تر شدن درمان می‌شود.

دلایل سردرد میگرنی

علت اصلی میگرن شناخته شده نیست، اما اعتقاد بر این است که فعالیت غیرطبیعی مغز بر سیگنال‌های عصبی، مواد شیمیایی و رگ‌های خونی مغز باعث سردرد میگرنی می‌شود.

علت ایجاد چنین تغییری در عملکرد مغز مشخص نیست اما احتمالا ژن‌های فرد باعث ایجاد برخی از محرک‌های خاص در فرد می‌شود که در نهایت منجر به میگرن می‌گردد.

محرک های سردرد میگرنی

محرک های سردرد میگرنی به شرح زیر است:

• محرک‌های هورمونی
• محرک‌های احساسی
• محرک‌های فیزیکی
• محرک‌های غذایی
• محرک‌های محیطی
• داروها

محرک‌های هورمونی (تغییرات هورمونی)

برخی از زنان در روزهای نزدیک عادت ماهانه دچار میگرن می‌شوند؛ زیرا در این زمان سطح هورمون‌هایی مانند استروژن تغییر می‌کند. سردرد میگرنی مزمن که در اثر تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود معمولا از دو روز قبل از شروع عادت ماهانه تا سه روز بعد از اتمام عادت ماهانه ادامه خواهد داشت.

محرک‌های احساسی

محرک‌های احساسی ایجاد کننده میگرن شامل موارد زیر است:

• استرس
• تنش
• شوک
• افسردگی
• هیجان

علت سردرد میگرنی

محرک‌های فیزیکی

محرک‌های فیزیکی که منجر سردردهای میگرنی می‌شود عبارتند از:

• خوب نخوابیدن
• کار شیفتی
• قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب
• تنش گردن و شانه
• تغییر ریتم کاری بدن در اثر سفرهای هوایی طولانی مدت
• پایین بودن قند خون (هیپوگلیسمی)

محرک‌های غذایی

محرک‌های غذایی ایجادکننده میگرن شامل موارد زیر است:

• حذف، تاخیر یا بی‌نظمی در وعده‌های غذایی
• کم آبی
• الکل
• تیامین که به عنوان یک ماده افزودنی به مواد غذایی اضافه می‌شود.
• محصولات کافئین‌دار مانند چای و قهوه
• برخی غذاهای خاص مانند شکلات، مرکبات و پنیر

محرک‌های محیطی

محرک‌های محیطی که باعث بروز سردرد میگرنی می‌شود عبارتند از:

• نور زیاد
• صفحات چشمک زن، مانند صفحه تلویزیون و کامپیوتر
• سیگار کشیدن (یا قرارگیری در اتاق‌های دارای دود)
• صداهای بلند
• تغییرات آب و هوا، مانند تغییر میزان رطوبت هوا یا قرارگیری در هوای خیلی سرد
• بوهای تند

داروهایی که باعث میگرن می شوند

داروهای محرک میگرن به شرح زیر است:

• برخی از داروهای خواب آور
• قرص‌های ترکیبی ضد بارداری

نشانه ها و علائم میگرن

علائم میگرن ممکن است در چهار مرحله در فرد ایجاد شود. این مراحل عبارتند از:

1. مدتی قبل از شروع سردرد
2. دقیقا قبل از شروع سردرد
3. در حین سردرد
4. بعد از سردرد

هرچند تمام سردردهای میگرنی شبیه یکدیگر نیستند اما علائم رایج میگرن را می‌توان به‌صورت زیر بیان کرد:

• درد متوسط تا شدید در یک طرف سر.
• سردرد شدید، ضربه ای و همراه با سوزش.
• تشدید سردرد در هنگام انجام فعالیت فیزیکی و افزایش فشار.
• عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزمره به علت وجود سردرد.
• احساس ناخوشی و استفراغ.
• افزایش حساسیت به نور و صدا، که با دراز کشیدن در یک محل تاریک و آرام این احساس کاهش می‌یابد.
• برخی از افراد علائمی مانند تعریق، افزایش دمای بدن، درد معده و اسهال نیز دارند.

میگرن اورا چیست؟

در اکثر افراد مبتلا به میگرن، اوراها نقش یک هشدار دهنده را دارند که به آنها می‌گوید سردرد به زودی آغاز می‌شود. اما در بسیاری از افراد اوراها وجود ندارند. اوراها در حقیقت اختلالات ادراکی هستند.

برخی از این اختلالات عبارتند:

• افکار یا تجربیات گیج کننده.
• مشاهده نورهای عجیب و غریب، درخشان و یا چشمک زن.
• مشاهده خطوط زیگزاگی در مسیر دید.
• وجود نقاط کور یا خالی در مسیر دید.
• احساس سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها.
• مشکل در صحبت کردن.
• سفتی شانه‌ها، گردن یا اندام‌ها.
• احساس بوهای نامطبوع.
• مشاهده اشیای غیر واقعی، مانند ردیفی از اشیای شفاف.

علائم خطرناک میگرن

اگر افراد مبتلا به میگرن دچار علائم غیرطبیعی و نگران‌کننده‌ شدند باید به پزشک مراجعه کنند و از اینکه به میگرن مبتلا هستند ناراحت نباشند. اگر بیمار قبلا علائم زیر را نداشته، باید وجود چنین علائمی را جدی بگیرد. علائم خطرناک میگرن عبارتند از:

• سردرد شدید غیرعادی
• اختلال بینایی
• کاهش حس
• اختلالات تکلم

تشخیص میگرن توسط دکتر چگونه است؟

درمان سردرد میگرنی مستلزم تشخیص صحیح بیماری است. برای تشخیص میگرن در فرد، پزشک ابتدا سوالاتی در مورد سابقه سردرد از بیمار می‌پرسد. توصیف کامل علائم و ویژگی‌های بیماری برای تشخیص صحیح بیماری لازم است.

به‌طور کلی روش های تشخیص میگرن شامل موارد زیر است:

• آزمایش‌های عصبی
• آزمایش‌های فیزیکی
• سایر آزمایش‌ها

تشخیص میگرن از طریق آزمایش‌های عصبی

هدف از آزمایش‌های عصبی، کشف و از بین بردن آن دسته از بیماری‌های مغز یا اعصاب است که باعث سردرد و میگرن می‌شوند. اکثر سردردها خوش‌خیم هستند. هدف از انجام برخی از آزمایش‌ها، یافتن اختلالات ساختاری یا فیزیکی مغز که باعث سردرد شدید می‌شوند است.

تشخیص میگرن

اختلالاتی که منجر به سردرد میگرنی شدید می‌شوند عبارتند از:

• تومور مغزی
• آبسه مغزی (عفونت مغز)
• هموراژی (خونریزی مغزی)
• مننژیت ویروسی یا باکتریایی (عفونت یا التهاب غشاء اطراف مغز و نخاع)
• افزایش فشار درون جمجمه‌ای
• هیدروسفالی (تولید غیر طبیعی مایع در مغز)
• بیماری عفونی مغز مانند مننژیت یا بیماری لایم
• آنسفالیت (التهاب و تورم مغز)
• لخته‌ خون
• ضربه به سر
• انسداد یا بیماری سینوس‌ها
• اختلالات رگهای خونی
• آسیب‌های مغزی

تشخیص میگرن از طریق آزمایش‌های فیزیکی

پس از ارزیابی سوابق پزشکی بیمار، پزشک بیمار را به‌صورت کامل معاینه می‌کند. پزشک به دنبال یافتن علائمی است که باعث ایجاد سردرد می‌شوند. این علائم عبارتند از:

• تب یا هرگونه اختلال در تنفس، ضربان قلب، یا فشار خون
• عفونت
• حالت تهوع و استفراغ
• اغتشاش ذهنی
• تشنج
• کاهش سطح هوشیاری
• عدم تعادل و احساس افتادن
• گیجی

سایر آزمایش‌ها جهت تشخیص میگرن

برای یافتن علت میگرن، انجام آزمایش‌های دیگری نیز نیاز است. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• سی تی اسکن
• ام ار ای
• رادیوگرافی از سینوس‌ها
• الکتروسفالوگرام

تشخیص میگرن با سی تی اسکن

در سی تی اسکن، با استفاده از کامپیوتر و اشعه ایکس، تصاویری مقطعی تهیه می‌شود. اگر بیمار هر روز، یا هر چند روز یکبار به سردرد مبتلا شود، برای تشخیص میگرن، پزشک سی تی اسکن سر برای او تجویز می‌کند.

تشخیص میگرن با ام ار ای

ام ار ای بدون استفاده از اشعه ایکس، تصاویر یا عکس‌هایی بسیار شفاف از مغز تهیه می‌کند.

تشخیص میگرن با عکس رادیوگرافی از سینوس‌ها

هرچند سی تی اسکن و ام آر آی جزئیات بیشتری را نسبت به عکس رادیوگرافی نشان می‌دهند، اما اگر پزشک به وجود مشکلی در سینوس‌ها شک کند، عکس رادیوگرافی را برای تشخیص میگرن تجویز می‌کند.

تشخیص سردردهای میگرنی از طریق الکتروسفالوگرام

الکتروسفالوگرام یک آزمایش استاندارد برای تشخیص علت سردرد نیست، اما اگر پزشک احتمال وجود تشنج بدهد، الکتروسفالوگرام را برای بیمار تجویز می‌کند.

درمان قطعی میگرن

هیچ روش درمانی منحصر به فردی برای درمان قطعی میگرن وجود ندارد. هدف از درمان میگرن، جلوگیری از حملات شدید و کاهش علائم میگرن است. ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی باعث کاهش احتمال ابتلا به میگرن خواهد شد. این تغییرات عبارتند از:

• داشتن خواب کافی
• کاهش استرس
• آشامیدن آب کافی
• اجتناب از برخی غذاهای خاص
• فعالیت ورزشی منظم

درمان قطعی میگرن

اگر تغییرات بالا باعث کاهش علائم و نشانه های میگرن یا تعداد دفعات میگرن شد، سپس از درمان‌هایی برای اجتناب از رویارویی با محرک‌ها، کنترل علائم، و استفاده از دارو استفاده می‌شود.

روش‌ها و داروهای مختلفی برای درمان میگرن وجود دارد. از جمله روش های درمان میگرن می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:

• داروهای مسکن
• داروهای ضد تهوع و استفراغ
• جراحی
• داروهای پیشگیری کننده

داروهای مسکن برای میگرن

داروهای مسکن باید قبل از شروع درد میگرن مصرف شوند. داروهای مسکنی که بدون نسخه به فروش می‌رسند عبارتند از:

• ناپروکسن
• ایبوپروفن
• استامینوفن

معمولا دیگر داروهای ضد درد مانند آسپرین با کافئین و استامینوفن، می‌توانند سردرد را متوقف کرده یا درد را کاهش دهند.

داروهای ضد تهوع و استفراغ

ممکن است برای کنترل حالت تهوع و استفراغ از متوکلوپرامید استفاده شود. برای درمان میگرن شدید یا میگرن‌هایی که با داروهای پیشخوانی درمان نمی‌شوند، آگونیست‌های سروتونین، مانند سوماتریپتان نیز تجویز می‌‌شوند.

برای کاهش علائم میگرن از مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و داروهای ضد افسردگی مانند تری سایکلیک استفاده می‌شود.

درمان میگرن با استفاده از جراحی

در دهه اخیر، روش‌های جدیدی برای درمان میگرن ابداع شده است. ثابت شده است که تزریق بوتولینوم توکسین (بوتاکس) و فشارزدایی شاخه‌های حسی برون جمجمه‌ای اعصاب سه شاخه و رشته‌های عصبی مهره‌های گردنی با جراحی باعث کاهش یا رفع علائم میگرن در بیمارانی که به دارو جواب نداده‌اند، می‌شود.

داروهای پیشگیری کننده

پیشگیری از میگرن با اجتناب از محرک‌های میگرن شروع می‌شود. هدف اصلی از پیشگیری، کاهش دفعات، درد و طول زمان سردردهای میگرنی و افزایش تاثیر دیگر داروها است.

چندین روش برای جلوگیری از میگرن وجود دارد که از تغییر رژیم غذایی و ورزش تا داروهای تجویزی متغیر هستند. این روش‌های درمانی عبارتند از:

• تجویز داروهای بلاک کننده بتا
• داروهای ضد انعقادی
• داروهای ضد افسردگی
• گاباپنتین
• بوتولینوم توکسین A (بوتاکس)
• داروهای گیاهی و ویتامین‌هایی مانند کانابیس، کوآنزیم Q10، بابونه، سیترات منیزیم، ریبوفلاوین (ویتامین ب ۲)، ویتامین ب ۱۲، ملاتونین
• ورزش، خواب و فعالیت جنسی

برای میگرن چه دکتری باید رفت؟

تخصص مغز و اعصاب، تنها رشته‌ای است که به صورت تخصصی در مورد درمان انواع سردرد و میگرن فعالیت نموده و و پزشکان این حوزه تجربه کافی برای بررسی و معاینه بیمار و همچنین ارائه بهترین راهکار درمانی را دارد. دکتر مغز و اعصاب پس از معاینه کامل بیمار و بررسی علائم و یافتن علت بیماری، از جدیدترین روش‌های درمان برای بهبود کامل و قطعی بیمار استفاده می‌نماید.

تشنج مغزی و عصبی چیست؟

تشنج به دلیل فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز اتفاق می‌افتد. این عارضه ممکن است در موارد شدید موجب از دست دادن هوشیاری و حملات ناگهانی، مانند تکان‌های غیرقابل کنترل در بدن گردد.

اختلال تشنج مغزی معمولا به‌ طور ناگهانی اتفاق می‌افتد. مدت و شدت تشنج می‌تواند متفاوت باشد، اما اغلب اوقات در حدود ۳۰ ثانیه طول می‌کشد. تشنج در مغز ممکن است تنها یک‌ بار در فرد رخ دهد. اما چنانچه به‌ طور مکرر رخ دهد، صرع نامیده می‌شود.

در این زمان ارجاع به یک متخصص مغز و اعصاب به‌ منظور ارائه درمان مناسب ضروری است. پزشک ممکن است درمان دارویی یا عمل جراحی تجویز کند.

علائم تشنج مغزی شدید چیست؟

همان‌طور که گفته شد علت تشنج تغییر در فعالیت الکتریکی مغز است. این تغییر می‌تواند به ایجاد علائم چشمگیر و قابل‌‌توجه‌ای منجر شود و یا ممکن است هیچ علائمی در پی نداشته باشد. علاوه بر این علائم تشنج در بزرگسالان نسبت به تشنج در کودکان متفاوت است.

علائم تشنج شدید و خفیف باهم تفاوت دارند. تشنج مغزی شدید معمولا همراه با تکان‌های شدید و از دست دادن کنترل است. علائم تشنج خفیف می‌توانند حاکی از یک بیماری خطرناک باشد، بنابراین شناخت آن‌ها نیز از اهمیت برخوردار است.

از آنجایی‌که برخی از انواع تشنج می‌توانند منجر به آسیب شده و یا حاکی از وجود یک بیماری اساسی در بدن باشند. درمان این عارضه در صورت وجود از اهمیت بسیاری برخوردار است.

انواع تشنج در بزرگسالان و کودکان

کارشناسان تشنج را به دو دسته کلی تقسیم می‌کنند:

• تشنج گسترده
• تشنج کانونی

تشنج گسترده

تشنج های گسترده کل مغز را درگیر می‌سازند. زیرشاخه‌های شایع این نوع تشنج عبارت‌اند از:

• تونیک کلونیک (صرع بزرگ)
• تشنج غائب (صرع کوچک)
• تشنج‌های ناشی از تب
• اسپاسم‌های دوران نوزادی

تونیک کلونیک (صرع بزرگ)

این نوع از تشنج شایع‌ترین نوع تشنج گسترده است. دست‌ها و پاها سفت و لَخت می‌شوند، و فرد ممکن است برای مدت کوتاهی قادر به نفس کشیدن نباشد. سپس اندام‌های بدن دچار پرش می‌شوند. سر نیز ممکن است به اطراف حرکت کند.

تشنج غائب (صرع کوچک)

در این نوع تشنج فرد هوشیاری خود را تا حدی از دست می‌دهد. این نوع تشنج مغزی در کودکان در مقایسه با بزرگسالان بیشتر رخ می‌دهد. تشنج غائب، به‌ طور معمول تنها چند ثانیه طول می‌کشد.

تشنج ناشی از تب

تشنج در اثر تب بالا در کودکان به دلیل تب ناشی از عفونت رخ می‌دهد. تشنج به علت تب ممکن است چند دقیقه طول بکشند اما معمولا بی‌ضرر است.

اسپاسم‌های دوران نوزادی

این نوع از تشنج معمولا در سن ۴ سالگی متوقف خواهد شد. بدن کودک به‌ طور ناگهانی سفت می‌شود و سرش به جلو حرکت می‌کند. بسیاری از کودکانی که این نوع از تشنج را تجربه می‌کنند، در مراحل بعدی زندگی به صرع مبتلا می‌شوند.

تشنج کانونی

این نوع از تشنج مغزی در نقطه خاصی از مغز آغاز می‌شود و ممکن است به کل مغز انتشار یابد. تشنج کانونی که به آن تشنج محدود نیز گفته می‌شود، به دو نوع تقسیم می‌شوند:

• تشنج کانونی همراه با هوشیاری یا ساده
• تشنج کانونی همراه با عدم هوشیاری یا پیچیده

تشنج کانونی همراه با هوشیاری یا ساده

در این نوع از تشنج هوشیاری فرد حفظ می‌شود. مدت زمان تشنج بسیار کوتاه (معمولا کمتر از ۲ دقیقه) است. در هنگام وقوع این نوع از تشنج فرد ممکن است قادر باشد به افراد واکنش نشان دهد و یا این توانایی را از دست بدهد.

تشنج کانونی همراه با عدم هوشیاری یا پیچیده

این نوع از تشنج می‌تواند منجر به بیهوشی فرد گردد. همچنین فرد ممکن است نا آگاهانه اقداماتی چون خوردن لب‌ها، جویدن، حرکت دادن پاها یا ضربه به لگن را انجام دهد.

علت تشنج و قفل شدن دهان

دلایل تشنج اغلب ناشناخته است. عوامل بسیاری می‌توانند در ایجاد تشنج نقش داشته باشند، ازجمله:

• سکته مغزی
• سرطان
• تومورهای مغزی
• آسیب‌های سر
• عدم تعادل الکترولیت
• قند خون بسیار پایین
• صداهای تکراری یا نورهای چشمک‌زن، مانند بازی‌های ویدئویی
• برخی از داروها، مانند داروهای ضدویروسی و داروهای آسم
• ترک برخی از داروها مانند قرص زاناکس، مواد مخدر یا الکل
• مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و هرویین
• عفونت‌های مغزی، مانند مننژیت

علت تشنج و قفل شدن دهان

علائم تشنج عصبی مغزی چگونه است؟

علایم و نشانه های تشنج بسته به بخشی از مغز که تحت تأثیر جریان الکتریکی قرار گرفته است، تا حد زیادی متفاوت می‌باشد. چنانچه بخش کوچکی از مغز درگیر شده باشد، فرد ممکن است تنها بو یا مزه عجیبی را احساس کند. در موارد دیگر، فرد ممکن است دچار توهم یا تشنج شده و یا سطح هوشیاری او کاهش یابد.

علائم تشنج عصبی مغزی

علائم تشنج مغزی عبارتند از:

• از دست دادن هوشیاری، که با گیجی همراه است.
• اسپاسم‌های عضلانی غیر قابل‌ کنترل
• کف کردن دهان یا سرازیر شدن آب دهان
• افتادن
• مزه عجیب در دهان
• دندان قروچه
• گاز گرفتن زبان
• حرکات ناگهانی و سریع چشم
• ایجاد صداهای غیرمعمول مانند خرخر
• از دست دادن کنترل مثانه یا عملکرد روده
• تغییرات ناگهانی در خلق‌وخوی

اقداماتی که جهت تشخیص تشنج مغزی انجام می‌شود

پزشک به منظور تشخیص علت تشنج در فرد به بررسی موارد زیر می‌پردازد:

• در ابتدا پزشک به بررسی سابقه بیمار، شامل سابقه خانوادگی تشنج می‌پردازد.
• اطلاعاتی در مورد حرکات رفتاری بیمار قبل، در طول، و بعد از حمله تشنج جمع‌آوری می‌کند.
• معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.

تست های تشخیص تنشنج عبارت‌اند از:

• الکتروانسفالوگرام برای تشخیص هرگونه اختلال الکتریکی غیرعادی در مغز و کمک به پیش‌بینی تشنج‌های بعدی
• آزمایش‌های تصویربرداری مغز مانند ام آر آی یا سی تی اسکن برای کمک به دستیابی به یک علت قابل‌ درمان
• بزل کمری (تخلیه مایع نخاعی) چنانچه پزشک به یک علت عفونی مانند مننژیت مشکوک باشد

روش های درمان تشنج مغزی

درمان مناسب تشنج به نوع تشنج و عامل ایجادکننده تشنج بستگی دارد. متخصص مغز و اعصاب از بسیاری از درمان‌های تشنجی استفاده می‌کند از جمله:

• درمان دارویی
• جراحی
• تحریک عصب واگ

درمان دارویی تشنج مغزی

اگر تشنج فرد ناشی از عفونت مغز باشد، درمان عفونت باید مانع از حملات تشنج بعدی گردد. به همین ترتیب، چنانچه علت تشنج فرد یک اختلال روان‌شناختی مانند استرس باشد، درمان مشکلات روحی باید به درمان تشنج منتهی گردد.

چنانچه فرد مبتلابه صرع باشد و یا تشنج ناشی از سکته مغزی یا تومور و یا هر نوع آسیب مغزی دائمی باشد، ممکن است بیمار به مصرف یک یا چند داروی ضد تشنج که به داروهای ضد انعقادی معروف هستند، نیاز داشته باشد.

داروهای ضد تشنج

داروهای ضد تشنج موجب پیشگیری یا کاهش تعداد یا شدت تشنج در افراد می‌شود. پزشکان مصرف دارو را تا زمانی که بیمار حداقل دو حمله تشنج را تجربه نکرده باشد، توصیه نمی‌کنند، زیرا باید اطمینان حاصل شود که تشنج اول یک رویداد غیر مرتبط با تشنج نبوده است.

بااین‌وجود، چنانچه فرد در معرض خطر ابتلا به تشنج دوم یا آسیب مرتبط با تشنج باشید، ممکن است پزشک پس از وقوع تنها یک تشنج داروی ضد تشنج را تجویز نماید.

شروع زودهنگام درمان با داروهای ضد تشنج خطر ابتلا به تشنج را کاهش داده و به‌طورکلی فرآیندی ایمن است. بااین‌حال، بسیاری از افراد مایل به مصرف روزانه دارو نمی‌باشند، و داروهای ضد تشنج می‌توانند عوارض تشنج جانبی ایجاد کرده و با خطراتی خاص همراه باشند. در مورد گزینه‌های آغاز مصرف داروی تشنج با پزشک خود مشورت نمایید.

درمان تشنج از طریق جراحی

جراحی برای بیمارانی انجام می‌شود که تشنج مغزی آن‌ها با داروهای ضد تشنج قابل‌ درمان نمی‌باشد. در طول جراحی متخصص مغز و اعصاب بخش خاصی از مغز که باعث تشنج می‌شود را برمی‌دارد.

متخصص مغز و اعصاب در مورد نیاز به جراحی شما را آگاه خواهد ساخت.

تحریک عصب واگ

داروهایی که به عنوان داروهای ضد تشنج عصبی یا مغزی نامیده می‌شوند برای اکثر افراد موثر واقع می‌شوند. اما بدن برخی از افراد به این داروها واکنش نشان نمی‌دهد یا عوارض جانبی را تحمل نمی‌کنند.

در این موارد جراحی برای برداشتن بخشی از مغز که موجب بیماری تشنج می‌شود یک گزینه است. اما همه افراد نباید در معرض جراحی تشنج قرار گیرند. اینجاست که تحریک عصب واگ یک گزینه خوب محسوب می‌شود.

تحریک عصب واگ

متخصصین مغز و اعصاب آگاه هستند که عصب واگ مسیر مهمی به مغز فرد است. آن‌ها بر این گمان هستند که تحریک عصب، انرژی الکتریکی را به ناحیه وسیعی از مغز ارسال می‌کند. این کار فعالیت غیرطبیعی مغز که موجب تشنج می‌گردد، را با اختلال مواجه می‌سازد.

تئوری دیگر بیانگر آن است که تحریک عصب موجب می‌شود که مغز مواد شیمیایی خاصی را ترشح کند که باعث کاهش تشنج می‌گردد، اما می‌تواند عصب یا عروق خونی مجاور ازجمله شاهرگ و رگ گردنی را در معرض آسیب قرار دهد.

علاوه بر این، تمامی جراحی‌ها با خطراتی چون عفونت، خونریزی یا واکنش آلرژیک به داروهای بیهوشی همراه هستند.

عوارض تحریک عصب واگ

تحریک عصب واگ نیز با عوارض جانبی همراه است. شایع‌ترین این عوارض عبارت‌اند از گرفتگی سینه، سرفه، خارش یا سوزش در گردن و اختلالات بلع. این عوارض معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که عصب تحریک شود. عوارض جانبی به‌ طور کلی خفیف بوده و با گذشت زمان برطرف می‌شوند.

نکاتی جهت پیشگیری از تشنج

تشنج ها می‌توانند به دلایل مختلف رخ دهند و اغلب قابل‌ پیشگیری هستند. در زیر به نکاتی که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری تشنج را کاهش دهد، اشاره شده است:

• یک برنامه خواب منظم را ترتیب داده و از آن پیروی کنید.
• مدیریت استرس و تکنیک‌های ایجاد آرامش را بیاموزید.
• از مصرف مواد مخدر و الکل اجتناب کنید.
• تمام داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
• از قرار گرفتن در معرض نور، چراغ‌های چشمک‌زن و سایر محرک‌های بصری اجتناب کنید.
• تا حد امکان از تماشای تلویزیون و کار با رایانه اجتناب کنید.
• از بازی‌های ویدئویی اجتناب کنید.
• یک رژیم غذایی سالم را دنبال کنید.